૧૭ થી વધુ ઉત્પાદનો માટે GI ટૅગ્સ
સમાચારમાં શા માટે?
તાજેતરમાં, ઓડિશા, અરુણાચલ પ્રદેશ, પશ્ચિમ બંગાળ અને J&K ના ૧૭ થી વધુ ઉત્પાદનોને ભૌગોલિક સંકેત (GI) ટેગ પ્રાપ્ત થયો છે.
ઓડિશામાંથી કઈ પ્રોડક્ટ્સને GI ટૅગ્સ મળ્યા છે?
કપડાગંડા શાલ:
ઓડિશાના રાયગડા અને કાલાહાંડી જિલ્લાઓમાં નિયમગિરી પહાડીઓમાં ખાસ કરીને સંવેદનશીલ આદિજાતિ જૂથ (PVTG) ડોંગરિયા કોંધ જાતિની મહિલાઓ દ્વારા વણાયેલી અને ભરતકામ કરાયેલ, શાલ ડોંગરિયા કોંધના સમૃદ્ધ આદિવાસી વારસાને પ્રતિબિંબિત કરે છે.
લાંજીયા સૌરા પેઈન્ટીંગ:
આ કલાનું સ્વરૂપ લાંજિયા સૌરા સમુદાયનું છે, જે મોટાભાગે રાયગડા જિલ્લામાં રહે છે.
આ ચિત્રો ઘરોની માટીની દિવાલો પર દોરવામાં આવેલા બાહ્ય ભીંતચિત્રોના સ્વરૂપમાં છે. સફેદ ચિત્રો કિરમજી-મરૂન પૃષ્ઠભૂમિ પર આકૃતિ કરે છે.
કોરાપુટ કાલા જીરા ચોખા:
કાળા રંગની ચોખાની વિવિધતા, જેને ‘ચોખાના રાજકુમાર’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે તેની સુગંધ, સ્વાદ, રચના અને પોષક મૂલ્ય માટે પ્રખ્યાત છે.
કોરાપુટ પ્રદેશના આદિવાસી ખેડૂતોએ લગભગ ૧,૦૦૦ વર્ષથી ચોખાની જાત સાચવી રાખી છે.
સિમિલીપાલ કાઈ ચટની:
લાલ વણકર કીડીઓ વડે બનાવેલી ચટણી એ ઓડિશાના મયુરભંજ જિલ્લામાં આદિવાસીઓની પરંપરાગત સ્વાદિષ્ટ વાનગી છે. આ કીડીઓ મયુરભંજના જંગલોમાં, સિમિલીપાલના જંગલોમાં જોવા મળે છે.
નયાગઢ કાંટેઈમુંડી રીંગણ:
આ રીંગણ તેના દાંડી અને આખા છોડ પરના કાંટાદાર કાંટા માટે જાણીતું છે. છોડ મોટા જંતુઓ સામે પ્રતિરોધક છે અને તેને ન્યૂનતમ જંતુનાશક સાથે ઉગાડી શકાય છે.
ઓડિશા ખજુરી ગુડા:
ઓડિશાનું “ખજુરી ગુડા” અથવા ગોળ એ ખજૂરના વૃક્ષોમાંથી કાઢવામાં આવતી કુદરતી મીઠાશ છે અને તેનું મૂળ ગજપતિ જિલ્લામાં છે.
ઢેંકનાલ માગજી:
તે ભેંસના દૂધમાંથી ચીઝમાંથી બનાવવામાં આવતી મીઠાઈનો એક પ્રકાર છે, જે દેખાવ, સ્વાદ, સ્વાદ, આકાર અને કદની દ્રષ્ટિએ અલગ-અલગ લાક્ષણિકતાઓ ધરાવે છે.
GI ટેગ મેળવનાર અન્ય પ્રોડક્ટ્સ શું છે?
ભૌગોલિક સંકેત (GI) ટેગ ટેગ શું છે?
વિશે:
GI ટેગ એ ચોક્કસ ભૌગોલિક સ્થાન અથવા મૂળને અનુરૂપ અમુક ઉત્પાદનો પર વપરાતું નામ અથવા ચિહ્ન છે.
GI ટેગ એ સુનિશ્ચિત કરે છે કે માત્ર અધિકૃત વપરાશકર્તાઓ અથવા ભૌગોલિક પ્રદેશમાં રહેતા લોકોને લોકપ્રિય ઉત્પાદન નામનો ઉપયોગ કરવાની મંજૂરી છે.
તે ઉત્પાદનને અન્ય લોકો દ્વારા નકલ અથવા નકલ કરવાથી પણ રક્ષણ આપે છે.
નોંધાયેલ GI ૧૦ વર્ષ માટે માન્ય છે.
GI નોંધણીની દેખરેખ વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ મંત્રાલય હેઠળના ડિપાર્ટમેન્ટ ફોર પ્રમોશન ઑફ ઈન્ડસ્ટ્રી અને ઈન્ટરનલ ટ્રેડ દ્વારા કરવામાં આવે છે.
કાનૂની માળખું અને જવાબદારીઓ:
માલસામાનના ભૌગોલિક સંકેતો (નોંધણી અને સંરક્ષણ) અધિનિયમ, ૧૯૯૯ ભારતમાં માલ સંબંધિત ભૌગોલિક સંકેતોની નોંધણી અને વધુ સારી સુરક્ષા પ્રદાન કરવા માંગે છે.
તે WTO એગ્રીમેન્ટ ઓન ટ્રેડ-રિલેટેડ એસ્પેક્ટ્સ ઓફ ઈન્ટેલેક્ચ્યુઅલ પ્રોપર્ટી રાઈટ્સ (TRIPS) દ્વારા સંચાલિત અને નિર્દેશિત છે.
તદુપરાંત, બૌદ્ધિક સંપત્તિના અભિન્ન ઘટકો તરીકે ઔદ્યોગિક મિલકત અને ભૌગોલિક સંકેતોનું રક્ષણ કરવાના મહત્વને પેરિસ કન્વેન્શનની કલમ ૧(૨) અને ૧૦ માં સ્વીકારવામાં આવ્યું છે અને તેના પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે.
UPSC સિવિલ સર્વિસ પરીક્ષા, પાછલા વર્ષના પ્રશ્નો (PYQs)
પ્રશ્ન ૧. નીચેનામાંથી કોને ‘ભૌગોલિક સંકેત’ દરજ્જો આપવામાં આવ્યો છે/કરવામાં આવ્યો છે? (૨૦૧૫)
બનારસ બ્રોકેડ અને સાડી
રાજસ્થાની દાળ-બાટી-ચુરમા
તિરુપતિ લાડુ
નીચે આપેલા કોડનો ઉપયોગ કરીને સાચો જવાબ પસંદ કરો:
(a) માત્ર ૧
(b) માત્ર ૨ અને ૩
(c) માત્ર ૧ અને ૩
(d) ૧, ૨ અને ૩
જવાબ: (c)
પ્રશ્ન.૨ (૨૦૧૮) ની જવાબદારીઓનું પાલન કરવા માટે ભારતે માલસામાનના ભૌગોલિક સંકેતો (નોંધણી અને સંરક્ષણ) અધિનિયમ, ૧૯૯૯ ઘડ્યો હતો.
(a) ILO
(b) IMF
(c) UNCTAD
(d) WTO
જવાબ: (ડી)
આપ બીજા કર્રેન્ત અફેર્સ ને ટોપિક પર જાણકારી માટે અહીં ક્લિક કરો.