સાવિત્રીબાઈ ફુલે : કન્યા કેળવણીના પ્રણેતા
૩ જાન્યુઆરીએ ‘કન્યા કેળવણીના પ્રણેતા’ અને ‘ભારતીય નારીવાદની માતા‘ સાવિત્રીબાઈ ફૂલેનો જન્મદિવસ છે, જેમને સમાજ સુધારક, શિક્ષણવિદ અને કવિયત્રી તરીકે ગણવામાં આવે છે.
ફુલેએ તેમના પતિ જ્યોતિરાવ ફુલે સાથે મળીને તેમનું જીવન મહિલાઓના અધિકારો અને શિક્ષણ માટે સમર્પિત કર્યું હતું.
તેણીને સામાજિક સુધારણા ચળવળમાં, ખાસ કરીને મહારાષ્ટ્ર રાજ્યમાં એક મહત્વપૂર્ણ વ્યક્તિ માનવામાં આવે છે.
આજે તેમની ૧૯૦મી જન્મજયંતિ પર, અહીં તેમના વિશેના કેટલાક શક્તિશાળી તથ્યો છે. આગળ વાંચો
* કન્યા કેળવણીના પ્રણેતા, ફૂલેનો જન્મ મહારાષ્ટ્રના સતારા જિલ્લાના નાયગાંવ ગામમાં ૧૮૩૧માં માતા-પિતા લક્ષ્મી અને ખંડોજી નેવેશે પાટીલને ત્યાં થયો હતો.
* તે સમયે સામાજિક રીતે પછાત માલી સમુદાયમાં જન્મ લેવાનો અર્થ સ્ત્રીઓ માટે કોઈ શિક્ષણ ન હતો.
* ૧૦ વર્ષની ઉંમરે તેમના પતિ જ્યોતિરાવ ફુલે સાથે લગ્ન કર્યા – જેઓ તે સમયે ૧૩ વર્ષના હતા – તેણીએ બાળ લગ્ન અને સતી જેવા સામાજિક અન્યાય સામે લડત આપી હતી. તેણીને દેશના પ્રથમ નારીવાદી તરીકે બિરદાવવામાં આવે છે.
* તમામ મહિલાઓનું શિક્ષણ એ છે જેના પર તેમને ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું, તેના માટે તેમને સમુદાય દ્વારા બહિષ્કારનો સામનો કરવો પડ્યો. તેમના પતિ સાથે, તેમને ભારતમાં કન્યાઓ માટે પ્રથમ શાળા ખોલી.
* સાવિત્રીબાઈ ફૂલે તેમની શાળામાં વધારાની સાડી લઈ જતી હતી કારણ કે રૂઢિચુસ્ત ઉચ્ચ જાતિના સ્થાનિકો દ્વારા તેણીને પત્થરો અને ગંદકીથી પીડવામાં આવતી હતી જ્યારે તેણી ભણાવવા માટે તેણીની શાળાઓમાં આવતી હતી.
* ફુલેએ તેમના વિસ્તારમાં ઉચ્ચ બ્રાહ્મણ વર્ગ તરફથી આવી મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડ્યો કારણ કે તેઓ દબાયેલી માલી જાતિના હતા અને તે હકીકત હોવા છતાં તેઓ શિક્ષિત હતા.
* મનુસ્મૃતિ અને તેના બ્રાહ્મણીય ગ્રંથો વિરુદ્ધ અભ્યાસ કરવાના પાપ માટે દોષિત ઠેરવવામાં આવતા આખરે તેઓએ ૧૮૪૯ માં તેમના પિતાનું ઘર છોડવું પડ્યું.
* બાદમાં, તેઓએ આવી ૧૮ વધુ શાળાઓ શરૂ કરી.
* તેમને જ્યોતિબા ફુલે દ્વારા પુણેની એક તાલીમ સંસ્થામાં શિક્ષક તાલીમ કાર્યક્રમમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા.
* તેમને વાસ્તવમાં ૨ શિક્ષકોના તાલીમ કાર્યક્રમોમાં પોતાની નોંધણી કરાવી – એક અમેરિકન મિશનરી, સિન્થિયા ફરાર, અહેમદનગરમાં અને પુણેની એક સામાન્ય શાળામાં.
* ત્યારબાદ સાવિત્રી ભારતની કોઈપણ શાળાની પ્રથમ મહિલા મુખ્ય શિક્ષક અને દેશમાં પ્રથમ મહિલા શિક્ષિકા બની.
* તેમને તે સમયે ક્રાંતિકારી નારીવાદીઓમાંની એક સગુનબાઈની સાથે પૂણેમાં મરાઠવાડાની એક કન્યા શાળામાં ભણાવવાનું શરૂ કર્યું.
* તેઓએ ૧૮૪૮ માં પુણેના ભીડે વાડા ખાતે મૂળ ભારતીયો દ્વારા સંચાલિત પ્રથમ કન્યા શાળાની સ્થાપના કરી હતી.
* ૧૮૫૧ સુધીમાં, સાવિત્રીબાઈ ફૂલે અને જોતિબા પૂણેમાં માત્ર છોકરીઓ માટે જ ત્રણ અલગ-અલગ શાળાઓ ચલાવતા હતા. ત્રણેય શાળાઓમાં મળીને ૧૫૦ થી વધુ વિદ્યાર્થીનીઓએ પ્રવેશ મેળવ્યો હતો. તેથી તેમને કન્યા કેળવણીના પ્રણેતા માનવ માં આવે છે.
* તેઓએ બળાત્કાર પીડિતો અને ગર્ભાવસ્થા પીડિતો માટે બાલહત્યા પ્રતિબંધક ગૃહ નામનું કેર સેન્ટર
પણ ખોલ્યું.
* તેમના જન્મદિવસને મહારાષ્ટ્રમાં બાલિકા દિન તરીકે પણ મનાવવામાં આવે છે
* તેમને દેશમાં જાતિ પ્રથા વિરુદ્ધ અભિયાન પણ ચલાવ્યું.
* પ્રતિકારના કૃત્યમાં, તેમને સામાજિક રીતે ‘અસ્પૃશ્ય’ ગણાતા લોકો માટે પોતાના ઘરમાં એક કૂવો સ્થાપિત કર્યો.
* અગાઉ જણાવ્યા મુજબ, તે એક કવયિત્રી પણ હતી અને તેની કવિતા પ્રકૃતિ, જાતિ પ્રથા નાબૂદી અને શિક્ષણની આસપાસ ફરતી હતી.
* તેમને તેમના લેખનનો ઉપયોગ ક્રાંતિકારી પરિવર્તન લાવવા માટે એક શક્તિશાળી સાધન તરીકે કર્યો.
* તે જમાનામાં વિધવાઓનું માથું મુંડાવવું એ સામાન્ય હતું. ફુલે તેની વિરુદ્ધ હતા.
* તેથી, એવું માનવામાં આવે છે કે તેમને નાઈઓ સામે હડતાલનું આયોજન કર્યું હતું અને તેનું નેતૃત્વ કર્યું હતું, જેથી તેઓને તે કરતા અટકાવી શકાય.
* જાતિ પ્રથા હજુ પણ ભારતીય સમાજને ત્રાસ આપે છે અને કલંકિત કરે છે.
* પરંતુ, ફૂલે આંતર-જ્ઞાતિય લગ્નોના હિમાયતી હતા.
* તેમના પતિ સાથે, તેમણે સત્યશોધક સમાજની સ્થાપના કરી, જે એવું માનવામાં આવે છે કે, પાદરીઓ અને દહેજ વિના લગ્નનું આયોજન કર્યું હતું.
* ફુલે બાળકોને સ્ટાઈપેન્ડ પણ આપશે, જેથી તેઓને શાળામાં આવવા અને તેમનું શિક્ષણ પૂર્ણ કરવા પ્રોત્સાહિત કરી શકાય.
* સાવત્રીબાઇ ફૂલે નું પ્રિય સૂત્ર “ભવિષ્ય આપણું છે” હતું.
* જ્યોતિબા અને સાવિત્રીબાઈને પોતાનું કોઈ સંતાન નહોતું.
* તેમનો એક દત્તક પુત્ર યશવંત હતો જેણે બ્યુબોનિક પ્લેગ પીડિતો માટે કામ કરવા માટે ક્લિનિક ખોલ્યું હતું.
* સાવિત્રીબાઈ ફૂલેનું અવસાન એ જ પ્લેગને કારણે થયું જેણે તેમને અસર કરી હતી, તેમણે ૧૦ માર્ચ, ૧૮૯૭ ના રોજ પુણેમાં ૬૬ વર્ષની વયે, અંતિમ શ્વાસ લીધા હતા.
* તેમનો વારસો સૌને પ્રેરણા આપતો રહે છે.
* આપ બીજા કર્રેન્ત અફેર્સ ને ટોપિક પર જાણકારી માટે અહીં ક્લિક કરો.